|
| |
|
| |
|
|
|
Opgepoetst | 10-11-2019
XLNR maakt de stofwisseling van Aspergillus niger veelzijdig
De schimmel Aspergillus niger, een werkpaard dat grondstoffen produceert voor de voedingsindustrie, doet het rustig aan als het ronddobbert in een omgeving met veel glucose. Maar zodra die glucose plaatsmaakt voor een suiker als xylaan haalt de schimmel een moleculaire schakelaar over. De Wageningse onderzoeker drs Lieke Hasper bracht in kaart wat er dan gebeurt.
De schakelaar in kwestie heet XlnR. Het is een transcriptiefactor: een eiwitje dat rondzwerft door de cel en als dat moet een stukje DNA activeert. Dat gebeurt niet alleen als de schimmel xylaanmoleculen tegenkomt. Ook als de schimmel cellulose opmerkt gaat de schakelaar om.
"Je ziet dat de schimmel dan zijn energievoorziening op een andere leest schoeit", zegt Lieke Hasper, die inmiddels werkt bij het Leidse onderzoeksbedrijf Centocor. "In een omgeving van xylaan komt de energie van de aspergillus voor tachtig procent uit de afbraak van xylaan. Die afbraak is het werk van enzymen die het DNA aanmaakt nadat de transcriptiefactor de benodigde genen heeft aangeschakeld."
Dat XlnR zijn weg naar het DNA in de celkern uberhaupt kan vinden, komt door een spiraalvormige keten van aminozuren in het eiwit, ontdekte Hasper verder. In gemodificeerde schimmels waarbij het spiraalvormig stuk in het XlnR ontbreekt, vindt het eiwit de celkern niet.
"We hebben ook ontdekt dat een stukje van de transcriptiefactor verandert als er glucose in de buurt is", zegt de promovenda. "We hebben niet kunnen onderzoeken wat die verandering precies betekent. We vermoeden dat de transcriptiefactor zichzelf zo uitschakelt."
Lieke Hasper promoveerde op 22 maart aan Wageningen Universiteit bij prof. Albert van Ooyen, hoogleraar Toegepaste microbiele genetica.
Weekblad voor Wageningen UR, 25 maart 2004.