|
| |
|
| |
|
|
|
Opgepoetst | 18-12-2019
'De jacht op dikke mensen is geopend'
"Een economische crisis waardoor de olieprijzen vertienvoudigen", zegt Rob Dortland van het gezondheidsministerie VWS. "Dat is misschien wel het enige wat ons kan redden." De zaal lacht, maar niet van harte. Dortland is bloedserieus.
Rob Dortland is nu 56 jaar, en toen de beleidsmaker jong was wees niets er op dat de wereld een halve eeuw later aan de vooravond zou staan van een ramp. "Er was geen frisdrank en er waren geen koekjes. Kinderen speelden buiten en als je ergens naar toe moest, dan liep je of pakte je de fiets. De mensen waren gezond. Er was een evenwicht tussen eten en calorieen verbranden."
Nu niet meer. Kinderen zitten binnen, want buiten is het te gevaarlijk. Het verkeer maakt de wijken onveilig, en ouders brengen hun kinderen met de auto naar hun afspraken. Scholen bezuinigen op sport. Snoepautomaten verrijzen in de publieke ruimte. We brengen steeds meer tijd door in de auto en voor een beeldscherm. En we worden in angstaanjagend tempo dikker, alsmaar dikker.
Of daaraan iets te doen is? Daarover gaan de lezingen in het Wageningse Hotel De Wereld op 22 juni. Enkele tientallen wetenschappers, captains of industry en geinteresseerden zijn toegestroomd om teleurgesteld te worden. Want, zo zeggen een Wageningse voedingswetenschapper, een in Wageningen gepromoveerde koersbepaler van Unilever en een in Wageningen afgestudeerde beleidsmaker: tegen overgewicht is geen kruid gewassen.
De Wageningse voedingswetenschapper prof. Martijn Katan van WCFS projecteert een paar staatjes achter zich op de muur. "Cijfers uit Amerika", zegt de hoogleraar. "Het percentage dertigers met diabetes in 1990 en 1998. Zoals je ziet is zijn de aantallen bijna verdubbeld, en dat komt vooral door het overgewicht. In Amerika zijn mensen met een gezond gewicht een minderheid geworden. Zeventig procent van de Amerikaanse bevolking is te zwaar."
Kapotte nieren
Cijfers over de Nederlandse situatie zijn er nog niet zoveel. "Of misschien zijn ze er wel, maar kan ik ze gewoon niet vinden", zegt Katan. "Dat zou kunnen. Als ze er echt niet zijn, dan moeten ze er zo snel mogelijk komen. Dan weten we in ieder geval wat er straks op ons afkomt."
En wat dat ook is, mooi wordt het niet, voorspelt Katan. "Hart- en vaatziekten, kapotte nieren, oogziekten, suikerziekte, sommige vormen van kanker. Daarvan weten we inmiddels vrij zeker dat ze samenhangen met overgewicht." Los van de persoonlijke ellende die deze ziekten veroorzaken, zullen de financiele gevolgen enorm zijn.
"Kijk, rokers zijn voor de overheid niet zo'n probleem, al zal de overheid dat nooit hardop zeggen", verduidelijkt Katan. "Statistisch sterven veel rokers als hun productieve leven erop zit, en dat gaat nog vrij snel ook. Dat kost niet zoveel. Maar mensen met overgewicht kunnen dankzij de medische technologie lang blijven leven. En dat gaat veel, heel veel geld kosten."
Behandeling met de nieuwste medicijnen tegen hart- en vaatziekten kan nu al oplopen tot tientallen euro's per dag. Farmaceuten werken aan nog meer medicijnen, en die worden waarschijnlijk nog duurder.
De vertegenwoordiger van het bedrijfsleven, dr Jan Weststrate van Unilever, is niet minder somber dan de hoogleraar. "Nog nooit is er een kwestie geweest die zo snel is opgepikt door ons bedrijf als overgewicht", zegt hij. "We zien dit als het belangrijkste probleem waar we op dit moment mee kampen."
Unilever wil graag wat doen, zegt Weststrate. "Dat past in onze missie." Vanaf zijn laptop projecteert hij die op het scherm. "Unilever's mission is to add vitality to life. We meet everyday needs with brands that help people feel good, look good and get more out of life." Maar wat Unilever precies tegen overgewicht zou kunnen doen, dat weet Weststrate niet. "We gaan natuurlijk niet ophouden met ijsjes produceren. Daarmee zouden we de consument toch een stukje levensplezier ontzeggen."
Ook Rob Dortland van VWS heeft geen oplossing. "We komen aan het einde van dit jaar met een nota", zegt hij. "Maar daar zal niets concreets in staan. Het wordt een oproep om de discussie te verbreden en samen te werken. Iets in die geest."
Obesitas
Achter in de zaal wordt Mieke van Spanje boos. De voorzitter van de Nederlandse Obesitas Vereniging is volgens de statistieken zelf te zwaar, en vertegenwoordigt een grote groep mensen voor wie hetzelfde geldt. "Wij weten alles van overgewicht", zegt ze. "We hebben er elke dag mee te maken, soms ons hele leven lang. Waarom vragen jullie ons niet wat wij kunnen bijdragen? Misschien kunnen jullie nog iets van ons leren als jullie slanke voedingsmiddelen gaan maken. Waarom overleggen jullie niet met ons?"
Weststrate spreekt niet alleen voor zichzelf als hij zegt dat hij dat niet nodig vindt. "Ik zie niet in wat dat zou bijdragen", zegt de bedrijfsman.
Gelaten gaat Van Spanje weer zitten. Een Wageningse wetenschapper neemt het woord. Bij ons op Dierwetenschappen, zegt hij, weten we alles over het vetmesten van dieren. Daar zit toch vast en zeker waardevolle kennis bij waarmee je overgewicht kunt bestrijden?
"Dik kun je zien", zegt Van Spanje in de pauze. "Kijk maar naar mij. Het is het eerste wat je ziet als je naar me kijkt. Dus grijpt de maatschappij dat aan. De maatschappij vergeet dat overgewicht een symptoom is, niet het probleem. Er zijn ook zware mensen die geen problemen met hun gezondheid hebben, en er zijn ook dunne mensen die ziek worden door slechte voeding en te weinig beweging. Er is een gezondheidsprobleem. Maar 'gezondheid' is moeilijk grijpbaar. Dus ga je het hebben over gewicht. Over overgewicht."
Tamtam
Zware mensen lijden onder de tamtam over vetzucht, zegt Van Spanje. "De jacht op dikke mensen is geopend. We eten teveel, we zijn lui, we zijn ongezond en we jagen de gezondheidszorg op kosten. Hoe denken ze dat het voor ons is als we dat dag-in-dag uit moeten aanhoren?"
Zo heeft Martijn Katan het in ieder geval niet bedoeld. "Ik ken mensen die jarenlang hebben gevochten tegen overgewicht", zegt hij. "En die de strijd uiteindelijk hebben opgegeven. Je zult mij niet horen zeggen dat dikke mensen schuld hebben aan hun overgewicht. Van rokers zeg ik dat het beter zou zijn als ze stoppen. Het is moeilijk, maar het is mogelijk. Maar overgewicht? Daar kun je als individu niet veel tegen beginnen. Kijk maar naar de statistieken."
Weekblad voor Wageningen UR, 24 juni 2004.