|
| |
|
| |
|
|
|
Opgepoetst | 17-11-2019
Ontwikkeling broodverbeteraar brengt medicijn tegen Alzheimer dichterbij
Op het eerste gezicht was het Wageningse promotieonderzoek van drs Gideon Oudgenoeg zuiver technologisch. Oudgenoeg was op zoek naar een nieuw type broodverbeteraar, maar zijn onderzoeker mondde uit in een regelmatig geciteerde studie naar universele processen in de plantencelwand en in de hersenen van Alzheimer- en Parkinsonpatienten. De promovendus blijft bescheiden. "Het is natuurlijk leuk als je onderzoek niet ongelezen de shredder ingaat", zegt hij.
Oudgenoegs promotieproject draaide om te vraag of het mogelijk was eiwitten aan andere eiwitten en aan suikers te plakken met behulp van ferulazuur, een klein molecuul met een aromatische ring.
"Ferulazuur komt in de natuur los voor maar is ook een bestanddeel van veel suikers", zegt de van origine Amsterdamse biochemicus. "Onderzoekers hebben al in 1978 geopperd dat het molecuul zich misschien kan vastmaken aan het aminozuur tyrosine in eiwitten. Die reactie is misschien interessant voor de voedingsindustrie, dachten onderzoekers, en speelt zich misschien ook in planten af."
Al vroeg in zijn promotieproject had Oudgenoeg beet. Hij ontdekte dat een enzym, een peroxidase uit mierikswortel, tyrosine en ferulazuur - als los molecuul of als component van een suikergroep - aan elkaar kon vastplakken. Dat gebeurt nadat het enzym het ferulazuur en het aminozuur tyrosine heeft geoxideerd.
"De reactie vindt alleen plaats bij de juiste concentratie ferulazuur", zegt Oudgenoeg. "Tyrosine oxideert duizend keer sneller dan het ferulazuur. Je moet er dus voor zorgen dat er duizend keer meer ferulazuur dan tyrosine in de reactie aanwezig is."
Die ontdekking kwam Oudgenoeg op een patent te staan dat uiteindelijk werd overgenomen door TNO. De voedingsindustrie gebruikt het enzym nu als broodverbeteraar. Het zorgt ervoor dat suikers en eiwitten in brood verbindingen aangaan waardoor het mondgevoel en de textuur verbetert.
Oudgenoegs publicaties zijn veel geciteerd. De reactie, meenden plantenwetenschappers, vond waarschijnlijk ook in plantencelwanden plaats. Los ferulazuur plakt daar ligninemoleculen aan elkaar tot vezels.
"Dat is een belangrijke reactie", zegt Oudgenoeg. "Ongeveer de helft van de biomassa op deze planeet bestaat uit lignine."
Datzelfde ferulazuur kan een rol spelen in de bestrijding van hersenziekten als Alzheimer en Parkinson. Bij die ziekten ontstaan in de hersenen ongewenste plaques van eiwitten. Paradoxaal genoeg remt los ferulazuur dat plakproces van de eiwitten. Bij de juiste concentraties gaat het een binding aan met de tyrosines in de eiwitten, en zorgt er zo voor dat die geen conglomeraten meer met andere eiwitten kunnen vormen. Daarom zijn artsen met ferulazuur aan het experimenteren als medicijn.
Oudgenoegs onderzoek is onder meer betaald door het IOP-programma Industriele Eiwitten van het ministerie van Economische Zaken. Toch heeft Oudgenoeg fundamenteel wetenschappelijk werk kunnen afleveren. "Ik heb elke dag van de vierenhalf jaar die ik aan mijn promotie heb gewerkt precies kunnen doen waar ik zin in had’", aldus Oudgenoeg.
Gideon Oudgenoeg promoveerde op 14 april aan Wageningen Universiteit bij prof. Colja Laane, voormalig hoogleraar in de Biochemie en prof. Fons Voragen, hoogleraar in de Levensmiddelenchemie.
Weekblad voor Wageningen UR, 15 april 2004.