Deze website gebruikt cookies. Als je wilt weten wat dat zijn, en wat voor consequenties dat heeft, klik dan hier. Als je niets van die cookies moet hebben, klik dan hier.

Opgepoetst | 5-12-2018

Beschermen plantenvirussen mensen tegen ziekten?

Plantenvirussen kunnen oogsten verwoesten, maar laten mensen met rust, staat in de virologische leerboeken. Wageningse onderzoekers werken aan een project waardoor die leerboeken mogelijk aangepast moeten worden. Plantenvirussen doen wel degelijk iets met mensen, denken ze. Ze beschermen ze tegen humane virussen.

Plantenvirussen kunnen oogsten verwoesten, maar laten mensen met rust, staat in de virologische leerboeken. Wageningse onderzoekers werken aan een project waardoor die leerboeken mogelijk aangepast moeten worden. Plantenvirussen doen wel degelijk iets met mensen, denken ze. Ze beschermen ze tegen humane virussen.

De eenentwintigste eeuw was nog maar net begonnen, toen bij dr. Daniella Kasteel het kwartje viel. Kasteel, een in Wageningen gepromoveerde plantenvirologe, bestudeerde bij RIVM het poliovirus. En ineens realiseerde ze zich dat de gevreesde ziekteverwekker leek op een virus dat ze in Wageningen had leren kennen.

'Onder de elektronenmicroscoop zie je geen verschil tussen het poliovirus en het cow pea mosaic-virus', zegt Kasteel. 'Ze gedragen zich in de cel ook hetzelfde. Als ze zich reproduceren maken ze dezelfde foutjes. Als een poliovirus zich repliceert maakt het bijvoorbeeld per ongeluk ook veel lege hulsjes waar geen erfelijk materiaal in zit. Als het cow pea mosaic-virus cellen infecteert, gebeurt hetzelfde.'

Als twee verschillende virussen zo sterk op elkaar lijken, zou je dan mensen kunnen beschermen tegen polio door ze bloot te stellen aan cow pea mosaic-virus? Die vraag heeft Kasteel nooit meer losgelaten.

Inmiddels is ze teruggekeerd naar Wageningen. Ze werkt nu op het onderzoeksinstituut Plant Research International als projectleider, waar ze is begonnen met een onderzoek naar deze onvermoede kant van plantenvirussen.

'We hebben plantenvirussen tot dusverre altijd gezien als schadelijke factoren die we moeten reduceren, als we onze landbouw willen beschermen', zegt Kasteel. 'Maar diezelfde virussen zouden mensen wel eens kunnen beschermen tegen ziekten. Dat willen we boven water krijgen.'

Mazelen
Het idee is revolutionair. Wetenschappers zijn er altijd vanuit gegaan dat dierlijke organismen volstrekt ongevoelig zijn voor plantenvirussen. 'Er zijn wel eens vermoedens gerezen dat de werkelijkheid complexer in elkaar zit', zegt Kasteel. 'Russische onderzoekers hebben in de jaren zeventig hebben onderzocht of een ander plantenvirus, het tabaksmozaiekvirus, beschermt tegen griep. Volgens dat onderzoek was dat trouwens inderdaad zo. Toen de onderzoekers een influenzavirus loslieten op muizen, overleed honderd procent. Stelden ze de muizen eerst bloot aan het tabaksmozaiekvirus, dan overleefde zestig procent.'

Praktisch alle tabak is besmet met het tabaksmozaieksvirus. Elke student in de plantenwetenschappen leert op practicum dat je planten ziek kunt maken door ze in te wrijven met fijngemalen sigaretten.

De Russen deden trouwens ook proeven op mensen. Proefpersonen die elke dag zestig milligram virus uit tabak kregen toegediend, hadden geen last van welke bijwerkingen dan ook.

Kasteel en haar medewerkers kregen in 2002 geld van LNV in het kader van Strategisch Expertise Onderzoek voor een soortgelijk onderzoek, maar dan in reageerbuizen. Antilichamen tegen plantenvirussen - die tegen cow pea mosaic-virus voorop – bleken ook te reageren op humane virussen.

Britse onderzoekers publiceerden in 2003 in het gerespecteerde tijdschrift Virology een studie met dezelfde strekking. De Britten spoten muizen in met antistoffen tegen cow pea mosaic-virus, en ontdekten dat de proefdieren daardoor minder kwetsbaar waren voor besmetting met het menselijke mazelenvirus.

'Wij hebben ook zo'n verband tussen cow pea mosaic-virus en een ander humaan virus gevonden in onze reageerbuisstudies', zegt Kasteel. 'Dat betekent misschien dat plantenvirussen een breed beschermend effect kunnen hebben.'

Het is nog niet duidelijk welk plantenvirus tegen welk humaan virus beschermt. 'Genetische verwantschap heeft er niets mee te maken', zegt Kasteel. 'Als een plantenvirus tot een bepaalde familie behoort, wil dat nog niet zeggen dat het bescherming biedt tegen een humaan virus van dezelfde familie.'

Wat daarentegen wel iets zegt, is de driedimensionale structuur van de virussen. De eiwitten op de buitenkant van cow pea mosaic-virus lijken op de eiwitten in de binnenlaag van de humane virussen.

Het klinkt bijna te mooi om waar te zijn. Als het klopt, dan kunnen ziekteverwekkers die mensen ongemoeid laten, helpen het immuunsysteem zich te wapenen tegen virussen die voor mensen wel degelijk gevaar opleveren.

^{Naar het tweede deel van dit artikel >>>}

_{Gemaakt in Kladblok. WordPress is voor mietjes.}